بررسی روش های تشویق وتنبیه در تعلیم و تربیت اسلامی از دیدگاه قرآن و مقایسه آن با مکتب رفتارگرایی

ضرورت وجود تشویق وتنبیه در هر نظام تربیتی، وضعیت نا مطلوب تشویق وتنبیه در نظام های تربیتی موجود، نگاه به قرآن به عنوان یک دستورالعمل تربیتی، لزوم بررسی دیدگاه های مکتب رفتارگرایی در باره تشویق وتنبیه و مقایسه آن با دیدگاه اسلام ما را بر آن داشت تا موضوع این تحقیق را " بررسی روش های تشویق وتنبیه در تعلیم وتربیت اسلامی از دیدگاه قرآن و مقایسه آن با مکتب رفتارگرایی" قرار بدهیم. سوالات این تحقیق عبارتند از:1. مبانی انسان شناختی تشویق و تنبیه در تعلیم و تربیت اسلامی از دیدگاه قرآن چیست؟2. مبانی انسان شناختی تشویق و تنبیه در مکتب رفتارگرایی چیست؟3. وجوه تشابه وتفاوت مبانی انسان شناختی تشویق و تنبیه در تعلیم وتربیت اسلامی از دیدگاه قرآن و مکتب رفتارگرایی چیست؟4. روش های تشویق و تنبیه در تعلیم و تربیت اسلامی از دیدگاه قرآن چیست؟5. روش های تشویق و تنبیه در مکتب رفتارگرایی چیست؟6. وجوه تشابه و تفاوت روش های تشویق و تنبیه در تعلیم و تربیت اسلامی از دیدگاه قرآن و مکتب رفتارگرایی چیست؟ ما در پاسخ به سوالات مذکور، به ترتیب، به این نتایج رسیده ایم:1. مبانی انسان شناختی تشویق وتنبیه در تعلیم و تربیت اسلامی عبارتند از: انسان دارای گستره وجودی است، هویت انسان به نفس اوست،نفس انسان دارای دو وجه ادراکات و احساسات است، انسان می تواند انتخاب کند.2. مبانی انسان شناختی تشویق وتنبیه در مکتب رفتارگرایی نیز این چنین مطرح گردید:انسان همان است که می بینیم،انسان آدم ماشینی است،آگاهی، ذهن، تفکر، هشیاری اموری عینی نیستند، احساس و هیجان تنها پاسخ های بدنی به محرک ویژه اند، محیط شکل دهنده رفتار انسان است.3. تنها وجه تشابه در مبانی انسان شناختی تشویق و تنبیه در تعلیم و تربیت اسلامی و مکتب رفتارگرایی، در نظر گرفتن جنبه جسمانی انسان و توجه به رفتار آدمی است. وجوه تفاوت آن نیز عبارتند از: الف) رفتارگرا محیط را شکل دهنده رفتار آدمی می داند، ولی در نگاه قرآن انسان است که خود تصمیم می گیرد و عمل می کند و محیط تنها موثر است.ب) رفتارگرا به جنبه روحانی انسان و ادراکات و احساسات او نمی پردازد، اما در دیدگاه قرآن آن چه که موجب کرامت انسانی است برخورداری از گستره وجودی بالا و بعد روحانی انسان می باشد. و انسان موجودی پیچیده و دارای جنبه شناختی و عاطفی است.ج) هرچند که هم در مکتب رفتارگرایی و هم در تعلیم و تربیت اسلامی به جسم انسان توجه شده است، لیکن در نگاه قرآن جسم ابزار نفس است و این توجه از باب لحاظ کردن وسیله است. اما در مکتب رفتارگرایی توجه به جسم و جنبه عینی انسان – رفتار- وسیله نیست بلکه هدف است.4. تبیین حقیقت عمل، توجه دادن به پیامد عمل، استفاده از جاذبه و دافعه عاطفی، وعده و وعید، معرفی الگو، استفاده از زبان تشویق و تنبیه از روش های تشویق وتنبیه در تربیت اسلامی و کیفربه عنوان روش خاص تنبیه از دیدگاه قرآن می باشد.5. ارائه تقویت مثبت ومنفی با دو برنامه زمانی مستمر و متناوب (نسبتی و فاصله ای) و ارائه محرک آزارنده یا حذف تقویت مثبت از روش های تشویق وتنبیه در مکتب رفتارگرایی است. 6. روش هایی که به جنبه جسمانی و جنبه عینی انسان- رفتار- توجه دارند، از وجوه تشابه روش های تشویق وتنبیه در تعلیم و تربیت اسلامی و مکتب رفتارگرایی می باشند. این روش ها در تعلیم و تربیت اسلامی عبارتند از: استفاده از زبان تشویق وتنبیه و وعده و وعید و روش تنبیهی کیفرکه بیش از سایر روش ها به ارائه تقویت و محرک آزارنده در مکتب رفتارگرایی شبیه هستند. البته نمی توان این روش ها را کاملا همخوان و مطابق یکدیگر دانست. و روش هایی که به سایر جنبه های وجودی انسان توجه دارند، از وجوه تفاوت روش های تشویق وتنبیه در تعلیم و تربیت اسلامی و مکتب رفتارگرایی می باشند. این روش ها در تعلیم وتربیت اسلامی عبارتند از: تبیین حقیقت عمل، توجه دادن به پیامد عمل، استفاده از جاذبه و دافعه عاطفی، معرفی الگو،که در مکتب رفتارگرایی چنین روش هایی مطرح نیست.